Αγνός ιδεολόγος πατριώτης, αρχηγός της επανάστασης ’’ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ’’ το 1770.
Το προσωνύμιο Δασκαλογιάννης του δόθηκε γιατί ήξερε γράμματα, πιθανόν να είχε διδάξει σαν δάσκαλος μιας και τα Σφακιά ήταν από τις λίγες περιοχές που λειτουργούσαν σχολεία.
Πλοιοκτήτης με τέσσερα πλοία διέπλεε την μεσόγειο και ερχόταν σε επαφή με ανθρώπους από ελεύθερες χώρες μέχρι και την Ρωσία. Ο Δασκαλογιάννης ήταν από τους πρώτους που φόρεσε Ευρωπαική ενδυμασία στα Σφακιά. Ο Δασκαλογιάννης ήταν ο πρώτος στα Σφακιά, γνώριζε τον Εμμανουήλ Μπενάκη από την Μάνη και πιθανόν τον Ορλώφ που η Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας είχε στείλει στην Πελοπόννησο το 1769 για να κινήσει επανάσταση των Μανιατών κατά των Τούρκων, υποβοηθώντας έτσι τα σχέδιά της.
Ο Δασκαλογιάννης είχε πεισθεί για την ειλικρίνεια των Ρώσων ως προς την έμπρακτη βοήθεια τους έτσι τον Απρίλιο του 1770 οι Σφακιανοί με τον Δασκαλογιάννη και δύο χιλιάδες άνδρες με καλή προετοιμασία χτυπούν τους Οθωμανούς.
Παρά τις πρώτες επιτυχίες του, η επανάσταση θα κατασταλεί από τους Τούρκους και ο αρχηγός μπροστά στην τρόμο να μην μείνει ζωντανός Σφακιανός θα παραδοθεί.
Η τιμωρία του ήταν φρικτή, θα γδαρεί ζωντανός στις 17 Ιουνίου 1771 στην πλατεία του Ηρακλείου και όπως είπε ο μουσουλμάνος Μαράζης, αυτόπτης μάρτυρας του σκηνικού, ο ήρωας ακόμα και τότε δεν λύγισε.
Οι Βλάχοι πιθανόν ήταν από την αρχοντική οικογένεια των Σκορδίληδων.
ΠΟΙΗΜΑ Ποιητική άδεια, έχει μερικές ανακρίβειες μια από τις οποίες είναι ότι
οι σφακιανοί δεν ήταν καλά προετοιμασμένοι άλλη είναι ότι τον αποβγάζει η Σγουρομάλλινη μα αυτή είχε συλληφθεί όταν παραδόθηκε ο πρωτομάρτυρας και ότι ο ήρωας επικαλείται τους δικούς του να τον σώσουν όταν γνωρίζουμε από μαρτυρία αυτόπτη Τούρκου ότι δεν λύγισε ακόμα και όταν τον έγδερναν.
Απού `χει νου και λοïσμόν και γνώση στο κεφάλι,
ας κάτσει να συλλογιαστεί το Δάσκαλο το Γιάννη.
Κάθε Λαμπροχριστούγεννα έβανεν το καπέλο
κι ήλεγεν του Πρωτόπαπα: «Το Μόσκοβη θα φέρω».
Και ο πασάς ως τα` άκουσε, πολλά του βαροφάνη,
στο Κάστρο και στο Ρέθεμνος ευτύς χαμπέρι κάνει:
«Ελάστε ν` αρματώσετε τα τρία μπαïράκια
να πα να δώσομε φωθιά στα τρία χωριουλάκια».
Κι ετοιμασίαν κάμασι, για τα Σφακιά κινούσι,
κι η Κρήτη η γι `αποδέλοιπη στέκουν και συντηρούσι.
Κι αυτοί δεν το κατέχασι για να `νιαι ορδινιασμένοι
και λίγο μόνον έλειψε να `νιαι αφανισμένοι.
Πιάνουσι στην Ανώπολιν το Δάσκαλο το Γιάννη
κι άλλος κιανείς δεν το `ξερε βοήθεια να του κάμει.
Απής και τον επιάσασι, ξεμηστεμό δεν έχει,
γιατί παντοτινά η Τουρκιά παντού τόνε ξετρέχει.
Καίσιν και την Αράδαινα, καίσιν τον Άι-Γιάννη,
πετάται κι η Σγουρομαλλιά, δέρνει τα γόναταν τση:
«Δάσκαλε Γιάννη τω Σφακιώ, με το πολύ κεσίμι,
εσύ `σουν που την ήθελες την Κρήτη Ρωμιοσύνη;»
Κι όντεν του στρώναν τα` άλογο για να καβαλικέψει,
η γι αρχόντισσαν του τον ρωτά που θε να ταξιδέψει.
«Μισεύγ`, αρχοντόπουλα μου, καλά σου παραγγένω,
γιατί καλά λογιάζω το πώς δεν ξαναγιαγέρνω.
Να `χεις τσι πόρτες σφαλιχτές και τα κλειδιά βγαρμένα,
και τα πορτοπαράθυρα σφιχτοπερατωμένα».
Κι όσ` άστρα `νιαι στον ουρανό των έτασσε παράδες,
πούρ` απατός του τσι `κοβγε τσι Μεγαλοβδομάδες.
Κι όντεν τον ανεβάζασιν εις του πασά τη σκάλα,
«Άχ, που `στ` εσείς οι φίλοι μου κι εσείς οι γι εδικοί μου,
και του πασά μ` αφήκετε να πάρει τη ζωή μου;».
Και τοτεσάς του δώκασιν τον αργυρόν καρφίχτη
κι ύστερα τον εγδέρνασι στ` αμμάθια και στη μύτη.
Βαριά βαριαναστέναξε κι απόκειας τώνε κάνει:
έτς` απού τόνε κάμασιν, καλλιά `χε ν` αποθάνει.
Στο τμήμα Λογοτεχνικά - Ποιήματα θα βρείτε το ποίημα Δασκαλογιάννης
το οποίο ιστορεί την έναρξη, την πορεία και το τραγικό τέλος της επανάστασης του 1770.
ΙΝΒ09122008