Η ολοκληρωτική κατάκτηση του νησιού από τους Τούρκους σταμάτησε την κρητική αναγέννηση. Ένα
φως που άναβε μέσα στον Ελλαδικό χώρο έσβησε κι αυτό ακολουθώντας την κοινή μοίρα του
Έθνους.
Οι Τούρκοι διαίρεσαν την Κρήτη σε 3 νομούς των Χανίων του Ρεθέμνου και του Χάνδακα, μόνο το
1867 δημιουργήθηκε ο νομός Λασιθίου. Κάθε νομό τον διοικούσε ο πασάς με ανώτερο του
Χάνδακα που είχε και τον τίτλο του αρχιστρατήγου (σερασκέρη). Οι πασάδες είχαν ένα συμβούλιο
που συνεδρίαζε εβδομαδιαία και απαρτιζόταν από :
Α. Τον πασά ως Πρόεδρο
Β. Τον Ιεροδικαστή ( Καδή)
Γ. Τον μουφτή (ερμηνευτή των νόμων)
Δ. Τον αρχηγό του τακτικού στρατού.
Ε. Τον αρχηγό των γενιτσάρων.
Την εκτέλεση των αποφάσεων επέβλεπε ο αρχιαστυνόμος. Οι Τούρκοι γενίτσαροι (ξεκουκούλωτοι)
της Κρήτης δεν υπάκουαν σε κανένα νόμο, περιφρονούσαν ακόμα και το σουλτάνο. Να σκεφτείτε ότι
τον πασά των Χανίων το 1690 τον έσφαξαν και τον πέταξαν στα σκυλιά γιατί προσπάθησε να
περιορίσει τις ατιμίες τους.
Χρόνια μετά ένας σουλτάνος για να τους περιορίσει έστειλε τον πασά Χατζή Οσμάν παρατσούκλι
Πνιγάρης για τους οθωμανούς ή Παπαγιάννης για τους χριστιανούς, ο οποίος μέσα σε μια νύχτα το
1813 με την βοήθεια και χριστιανών κατάφερε να συλλάβει και να σφαγιάσει 500 γενίτσαρους.
Σαν αντίπαλο δέος από τους χριστιανούς υπήρχαν οι Χαϊνηδες, άνδρες άξιοι, ατίθασοι που
σκότωναν τους γενίτσαρους και μετά κατέφευγαν στα βουνά. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι
απευθείας απόγονοι των δώδεκα αρχοντόπουλων του Βυζαντίου. Ένας από αυτούς ο Δημήτρης
Λόγιος από τη γενιά των Βαρούχων της Μεσσαράς ήταν γιατρός την ημέρα, μα την νύκτα γινόταν ο
φοβερός εκδικητής μετά την δολοφονία του ενταφιάσθηκε στο δρόμο μεταξύ Μοιρών και Τυμπακίου,
η παράδοση της περιοχής λέει ότι αν αφήσεις φαΐ στον τάφο του αυτό δεν ξινίζει μέχρι να βρεθεί
διαβάτης.
Ενδεικτικά θα αναφέρω μερικές γενιές που κράτησαν το ηθικό των ραγιάδων στις δύσκολες εποχές
πριν την μεγάλη επανάσταση. Από τα Ανώγεια Ξετρύπηδες, Νιώτες, Σμπώκοι, από την Μεσσαρά ο
Ιωσήφ Μαρκάκης, οι Λεράτοι, ο Μαλικούτης, ο Τσακίρης, ο Κόρακας, από το οροπέδιο Λασιθίου ο
Μανόλης Καζάνης από το Ρέθυμνο οι Τσουδεροί (Καλλέργηδες - Φωκάδες) από τα Σφακιά οι
Δεληγιαννάκηδες, οι Κουτσούρηδες, ο Ιωσήφ Βούρβαχης που τελικά σκοτώθηκε σε ενέδρα
των γενίτσαρων, στο φουρνοφάραγγο το 1804.