Επανάσταση του 1858 ή αλλιώς «Κίνημα του Μαυρογένη »
Ο Βελή Εντίν πασάς κυβερνά την Κρήτη με αυταρχικότητα, χωρίς κανένα σεβασμό όσον αφορά
τις λίγες κατακτήσεις του λαού. Μια πρόσθετη φορολογία αναγκάζει τις κεφαλές των Σφακιών και των Λάκκων
να έλθουν σε συμφωνία για την αποπομπή του πασά.
Οι Σφακιανοί πρόκριτοι Πωλογεωργάκης, Μ. Μανουσέλης, Προκόπης, Τσιριντάνης, Χιονιάς και Ζερβός
ήλθαν σε επαφή με τον πασά για να τον μεταπείσουν στο θέμα της αύξησης της φορολογίας αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Λέγεται μάλιστα ότι ο πασάς είπε μετά την αναχώρηση τους είπε: «Κερατάδες ο μπαμπάς* μου σας έκαμε
να έχετε ένα άλογο μα εγώ θα σας κάμω να έχετε ανά δέκα ένα γάιδαρο». Ο Λακιώτης Χατζημιχάλης Γιάνναρης
μαζί με δύο χωριανούς του περιέρχεται τα Σφακιά και κάνει βολιδοσκόπηση για μια νέα επανάσταση.
Οι γνώμες των Σφακιανών τους ενθαρρύνουν έτσι αρχές Μαΐου του 1858 οι Λακιώτες με το Μαυρογένη
διώχνουν τους φοροεισπράκτορες κακήν κακώς.
12 Μαΐου του 1858.
Εκατοπενήντα (150) οπλοφόροι αγωνιστές μαζεύτηκαν στη θέση Μπουτσουνάρια Περιβολίων των Χανίων.
Οι Σφακιανοί κατέβηκαν με τους Αναγνώστη Μανουσογιαννάκη και τον Μ. Πρωτοσύγγελο.
Οι Κρήτες μαθαίνοντας ότι συμμετέχουν οι Σφακιανοί άρχισαν να προσέρχονται αθρόα και έφθασαν τις πέντε χιλιάδες.
Ο πασάς στην προσπάθεια του να διασπάσει το κίνημα αποστέλλει τον Πωλογεωργάκη να πείσει τους Σφακιανούς
να σταματήσουν και να φύγουν και αυτός θα δώσει ισόβια σύνταξη στις κεφαλές των Σφακιανών.
Η απάντηση των Σφακιανών ήταν:
«Καπετάν Γιωργάκη δεν του πρέπει να χαιρετά Κερατάδες ούτε να τάζει τιμές και δόξες στους Γαϊδάρους.
Αυτά πήγαινε να του πεις. Εμείς δεν μπορούμε να αφήσουμε τώρα πια τους άλλους να τους καταστρέψει για τις δωρεές του»
και συνεχίζοντας την απάντηση τους,
«Αλλά της τιμής των Σφακιανών είναι καπετάν Γιωργάκη, να ωφεληθούν μόνοι αυτοί από ένα κίνημα κοινό; ».
Όχι, απάντησε και ο παλαίμαχος καπετάνιος και συνέχισε «συνεχίστε και ίσως βγει κάτι καλό».
Αφού ο πασάς είδε ότι δεν μπορεί να τους διαλύσει, διέταξε το στρατιωτικό διοικητή Μεχμέτ πασά να τους χτυπήσει
όμως ο πασάς αρνήθηκε γιατί δεν είχε φιρμάνι από τον σουλτάνο.
Μια δεύτερη προσπάθεια για διάλυση των επαναστατών έγινε με αποστολή επίσημων απεσταλμένων του
προς τους Σφακιανούς χωρίς αποτέλεσμα. Αυτοί οι επίσημοι ήταν ο Αλή Πασουματζής και ο Γιακουμής Χιονιάς.
Ταυτόχρονα απέστειλε τον διευθυντή των Σερσεμπιλίων Γιουσούφ αγά στον ιερομόναχο της Αγίας Τριάδος Τσαγκαρόλων,
Παπαδόπετρο Γρηγόριο που διέμενε στη Χαροδιά. Ο ανώτερος αξιωματούχος πρόσφερε 300 χρυσές λίρες
στον ιστορικό μας καθώς και ισόβια μισθοδοσία αν έπειθε τους συντοπίτες μας Σφακιανούς να σταματήσουν την επανάσταση.
Ο Σφακιανός αρχιμανδρίτης αρνήθηκε κατηγορηματικά:
« Ουδέποτε οι Σφακιανοί εργάσθηκαν εναντίων των συμφερόντων ολόκληρης της Κρήτης.
Πως είναι δυνατόν να πιστεύει ο πασάς ότι θα το πράξουν τώρα. Πάρε μαζί σου τις 300 χρυσές λίρες και πήγαινε στο καλό ».
Ο αξιωματούχος φεύγοντας είπε: «Βλέπω με τη νέα επανάσταση να πηγαίνει και πάλι η Κρήτη στο διάβολο».
Οι αντιφατικές εκθέσεις του πασά προς την Πύλη και οι πληροφορίες που εν τω μεταξύ είχαν φθάσει
στο σουλτάνο τον ανάγκασαν να στείλει στην Κρήτη αντιπρόσωπο του τον Καβουλή πασά για να δει από κοντά τι συμβαίνει.
Οι επαναστάτες για να έχουν μια στοιχειώδη συνοχή εξέλεξαν γενικό αρχηγό τον Σφακιανό Αναγνώστη Μανουσογιαννάκη
παρά τις αντιρρήσεις των Λακιωτών. Ιδιαίτερα για την απόφαση αυτή βάρυνε η προτροπή του Σελινιώτου ο οποίος είπε:
«Τα Σφακιά είχαμε πάντοτε κεφαλή μας και θάναι και δα».
Στο τέλος ο σουλτάνος ανακάλεσε τον Βελή Εντίν πασά και παραχώρησε μερικά προνόμια,
τα οποία ωφέλησαν τους πεδινούς Κρητικούς γιατί οι Σφακιανοί τα είχαν έτσι ή αλλιώς. Οι διαπραγματεύσεις έγιναν μεταξύ
του πασά και του Σφακιανού πολέμαρχου Αν. Μανουσογιαννάκη.
Η επανάσταση έληξε αναίμακτα αν εξαιρέσουμε ένα Σφακιανόπουλο που κρέμασαν οι Τούρκοι
γιατί είχε σκοτώσει ένα Τούρκο.
Προνόμια που εξασφαλίσθηκαν το 1858
α. Να οπλοφορούν
β. Να μην πληρώνουν παρά μόνο δύο φόρους «της δεκάτης» των προϊόντων και το στρατιωτικό.
γ. Να συστήσουν δημογεροντίες με δικαστικές εξουσίες.
δ. Να μπορούν να εκλέγουν χριστιανούς διοικητικούς συμβούλους.