Χαΐνης, γενναίος Κρητικός που δρούσε κατά των αυθαιρεσιών του γιανιτσαρισμού στα χρόνια της Τουρκοκρατίας(1645-1898).
Από τα πρώτα χρόνια της Tουρκοκρατίας οι νεαροί που αντιμάχονται την τουρκική κυριαρχία ονομάσθηκαν από τους Τούρκους χαίν
δανειζόμενοι τη λέξη από την αραβική που σημαίνει επίβουλος, αχάριστος. Ζούσαν σαν αγρίμια στα βουνά των Σφακιών
και έκαναν καταδρομικές ενέργειες σε όλη την Κρήτη. Όποιος νέος δεν άντεχε την καταπίεση ή κάποια αδικία
που δέχθηκε η οικογένεια του χειροδικούσε κατά του κατακτητή και μετά έβγαινε στα βουνά ως αντάρτης - χαΐνης πλέον.
Ο Γάλλος περιηγητής Τουρνφόρτ μας δίνει μια περιγραφή για τους χαΐνηδες:
...Δεν ήταν ληστές ή αντάρτες οι χαίνηδες, αλλά Έλληνες επαναστάτες, οι οποίοι ορμούσαν αιφνιδιαστικά εναντίον των Τούρκων.
Έκαιγαν , άρπαζαν σκότωναν και μεταχειρίζονταν εκείνους που συλλάμβαναν με τόση σκληρότητα, ώστε είχαν γίνει ο τρόμος των οθωμανών....
Οι γενναίοι αυτοί χαίνηδες ήταν οι μοναδικοί υπερασπιστές του ελληνικού πληθυσμού σ΄ολόκληρο το νησί.
Η ιστορία των ανθρωπαετών των Λευκών Ορέων, είναι η ιστορία της αντίδρασης και της ζωτικότητας του Κρητικού λαού,
ενάντια στη τουρκική βία. Είναι η ιστορία του πνεύματος της ελευθερίας, που δεν έπαυσε καμιά εποχή να πνέει στην Κρήτη.
Με την πάροδο των χρόνων της σκλαβιάς οι χαΐνηδες αυξάνονταν και σε πολλές περιπτώσεις συγκροτούσαν ομάδες.
Αυτές οι ομάδες αντιμετώπιζαν τους Ξεκουκούλωτους οθωμανούς (άθρησκους γενίτσαρους), που έκαναν ότι δεν μπορεί να φαντασθεί ο νους στους χριστιανούς.
Ανδρείοι χαΐνηδες ήσαν:
Μανουσάκης ή Μανούσος Πρωτοπαπαδάκης από το Ασκύφου. Από τους ανδρειώτερους Χαΐνηδες της Κρήτης, επέφερε απίστευτη φθορά στους Οθωμανούς.
Έδρασε πριν την επανάσταση του 1821, κατά την διάρκεια της και μετά. Είχε δική του αυτόνομη ομάδα. Τα ανδραγαθήματα του πάμπολλα,
τα λάφυρα του όλα τα διέθεσε στον Αγώνα. Πέθανε φτωχότατος στο Ναύπλιο.
Ιωσήφ Βούρβαχης από το Ασφένδου έδρασε πριν την επανάσταση του 1821. Οι γενίτσαροι του έστησαν ενέδρα
στο Φουρνοφάραγγο και τον σκότωσαν το 1804.
Βαρδής Βούρβαχης, η οικογένεια μας για να τον προστατεύσει τον έστειλε Μολδοβλαχία, όπου ευρίσκονταν ακόμα δύο αδέλφια του.
Εκεί τον βρήκε η επανάσταση του 1821, εντάχθηκε στο σώμα του επίσης Σφακιανού Γ. Δαιμονάκη και σκοτώθηκε σε μάχη.
Ιωσήφ Λιάπης ή Βολούδης, ανδρείος χαΐνης συγκρότησε δική τους ολιγομελή ομάδα και έδρασε τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας. (Βλέπε αγωνιστές)
Δημήτριος Λόγιος ή Βαρούχας, ηρωική μορφή, έδρασε ως χαΐνης της νύκτας, την μέρα ήταν ο ιατρός της Μεσσαράς.
Σκοτώθηκε το 1811 επιχειρώντας να σκοτώσει ένα άτιμο γενίτσαρο στη Μεσσαρά. Καταγόταν από τον Άγιο Θωμά.
Έχω επισκεφθεί τον τάφο του στη Μεσσαρά μάλιστα η παράδοση λέει ότι αν αφήσεις πάνω στο τάφο ένα πιάτο φαγητό
όσο και να μείνει δεν θα χαλάσει.
Νέοι από τις οικογένειες των Δεληγιαννάκηδων, των Γιάνναρη, των Κουτσούρηδων, των Χάλη, των Τσουδερών έδρασαν ως χαΐνηδες.
Όπως γράφει ο πανεπιστημιακός Θ. Δετοράκης ακόμα ήσαν: ο Γ. Παλμέρης στο Μυλοπόταμο, οι Ανωγειανοί Σταύρος Ξετρύπης, Σταυρούλης Νιώτης, Βασίλης Σμπώκος.
Στη Μεσσαρά έδρασαν οι Ιωασάφ Ξωπατέρας Μαρκάκης, ο Μαλικούτης, ο Ρωμανός, ο Πετρογιάννης, ο Τσακίρης, ο Μιχάλης Κόρακας.
Στο Μαλεβίζι ο Μιχάλης Βλάχος, στη Πεδιάδα ο Γιώργης Βέργας και στο Λασίθη ο Μανώλης Καζάνης.
Τους χαίνηδες όλης της Κρήτης εξόπλιζαν οι Σφακιανοί, και στην επαρχία μας έβρισκαν καταφύγιο. Στην επαρχία μας βρήκε καταφύγιο
μετά που χαίνεψε ο μετέπειτα μπουρλωτιέρης του Αρκαδιού, ήρωας Γιαμπουδάκης.
Οι οθωμανοί για να μειώσουν την δράση τους μεταχειρίζονταν διάφορους νόμους όπως αν έκλεβαν ή απήγαγαν οθωμανό
θα πλήρωνε η πλησιέστερη κοινότητα των χριστιανών κα.
Η τιμωρία των συλληφθέντων χαΐνηδων γινόταν δημόσια και ήταν φρικιαστική τους έριχναν από ύψος πάνω σε ένα τσιγκέλη.
... Εχαινέψαν τα Σφακιά κι ούλα τα κατωμέρια ...
INB17042014