Επανάσταση 1841.
Έχουν περάσει πια δέκα χρόνια από την τραγική κατάληξη της επανάστασης του 1821.
Οι πασάδες της Κρήτης ξέροντας ότι μόνο με αποδυνάμωση των Σφακιανών θα βρουν ησυχία,
έλαβαν διάφορα μέτρα που αποσκοπούσαν να μειώσουν την δύναμη των Σφακιανών,
βέβαια χωρίς να φαίνεται ο πραγματικός σκοπός ώστε να γίνει αντιληπτό.
Τι έκαναν λοιπόν, πρώτα έδωσαν εξουσία στις κεφαλές των Σφακιών να επεμβαίνουν
στα πράγματα των κατωμεριτών ως συμβιβαστές στις αντιδικίες τους.
Ένα άλλο μέτρο που εφάρμοσαν ήταν να καταργήσουν για τους Σφακιανούς το «Νόμο του Πλησιαστού»
αυτός ο νόμος όριζε ότι μόνο ο γείτονας μπορούσε να αγοράσει περιουσία που πουλιόταν,
έτσι οι Σφακιανοί πλέον μπορούσαν να αγοράζουν γη στα κατωμέρια.
Με την κατάργηση του νόμου αθρόα οι Σφακιανοί άρχισαν να μετακινούνται προς τα πεδινά χωριά.
Όμως με το δυναμισμό τους οι Σφακιανοί και με την φυσική παρουσία τους δημιουργούσαν
όπου πήγαιναν μικρά καινούργια Σφακιά τα οποία μπόλιαζαν τους Καμπίτες.
Ουσιαστικά το μέτρο γύρισε εναντίων του κατακτητή γιατί μπορεί να λιγόστευαν οι άνδρες στα Σφακιά
αλλά στα κατωμέρια αύξαναν με γεωμετρική πρόοδο αφού και αυτοί έπρεπε να γίνουν ισάξιοι με τους εποίκους.
Στην Αθήνα μερικοί Κρήτες με αρχηγό τον Ανωγειανό ήρωα Αριστείδη Χαιρέτη
προετοίμασαν μια καινούργια επανάσταση. Πρόδρομοι της νέας επανάστασης κατέβησαν στην Κρήτη
οι Σφακιανοί Στρατής Δεληγιαννάκης και ο Πατερόπωλος(Παύλος Πάτερος)
για να προδιαθέσουν τους Σφακιανούς και τους Ρεθεμνιώτες. Την ίδια δουλειά έκανε ο Χάλης, ο Κουμής και ο Δεικτάκης
για τις λοιπές επαρχίες των Χανίων.
18 Νοεμβρίου 1840
Στις δεκαοκτώ Νοέμβρη ο Χαιρέτης με 65 άνδρες και λίγα πολεμοφόδια αποβιβάστηκαν στο Λουτρό.
Οι Σφακιανοί τους υποδέχθηκαν και τους φιλοξένησαν επί μήνες.
Ο Μουσταφά πασάς αποστέλλει στα Σφακιά τον τότε σύμβουλο των Σφακίων Ανδρέα Κοπάση να τους μιλήσει
να μην συμμετάσχουν στην επανάσταση. Ο Κοπάσης έφθασε στα Σφακιά το Δεκέμβριο και χρονοτριβώντας έμεινε ένα μήνα,
ήταν εποχή των γιορτών των Χριστουγέννων, κατόπιν επιστρέφοντας στα Χανιά μετέφερε στον πασά
ότι οι συντοπίτες του είναι ανένδοτοι.
Οι Σφακιανοί απαιτούν με έγγραφο από τους επαναστάτες να σταθούν κοντά τους στις μάχες και
όχι αφού ξεκινήσουν να τους αφήσουν πάλι μόνους να πολεμούν την Τουρκιά.
« Βλέπομεν, συμπατριώται, ότι έφθασε η ώρα να λάβωμεν και τετάρτην φοράν τα όπλα
προς ανάκτησιν της ελευθερίας μας.... Ηξεύρετε ότι άνευ των Σφακίων ποτέ επανάστασις
εν Κρήτη δεν έγινεν και δεν γίνεται…..
Ηξεύρετε συμπατριώται, ότι οι Σφακιανοί απέκτησαν δικαιώματα εφ όλης της Κρήτης,
διότι πανταχού κατέβρεξαν αυτήν με τα αίματα των, όπερ δεν έπραξαν άλλοι….υψώνομεν ήδη πρώτοι την σημαίαν μας,
καθώς και εις τας άλλας επαναστάσεις και χαιρετίζομεν αυτήν.
Αλλά και υμείς (εσείς) πρέπει να μας ακολουθείτε όλοι μέχρι θανάτου και να μην μας εγκαταλείψητε
να πολεμούμεν μόνοι όλην την Τουρκιά, ως πάντοτε το παθαίνομεν.
Σφακιά 23 Φεβρουαρίου 1841»
Οι παρακάτω καπεταναίοι και πρόκριτοι από τις άλλες επαρχίες του νησιού προσυπέγραψαν το έγγραφο.
Γεώργιος Μαριακάκης, Γεώργιος Κοτζάκης, Μιχαήλ Βασιλακάκης, Κωνσταντινος Κριάρης, Κων. Βασιλάκης,
Ιωάννης Μυλωνάκης, Μάρκος Παπαδάκης, Ιωάννης Σηφαλάκης, Νικόλαος Γεωργακάκης, Αντώνιος Πουτσάρχος,
Κωνσταντίνος Παπαντωνάκης, Γεώργιος Κορκίδης, Παναγιώτης Τυγρυντής, Α. Κουκουλίτης, Γεώργιος Γρυφάκης,
Γεώργιος Γαλανάκης, Νικόλαος Κουκουλάκης, Εμμανουήλ Μαλινδρέτος, Σήφης Σταματάκης, Στ. Μαζαλάκης,
Ιωάννης Πολάζιος, Κων. Κότσης, Μαν.Αποστολάκης, Αντώνιος Σαριδάκης, Μιχαήλ Λιοδάκης, Θεόδωρος Κατζούρης,
Ιάκωβος Κουμής, Κων. Πρωτοπαπαδάκης, Γεώργιος Δαμιανός, Αντώνιος Κωνσταντουλάκης, Βασίλειος Χάλης,
Μιχαήλ Κοκολάκης, Νικόλαος Λούπης, Στ. Χ. Μιχάλης, Ι.Στρογγυλός, Μανούσος Τσίκος, Δ. Κατελάνος,
Ιωάννης Καντηλιέρης, Αναγν. Παπαδάκης, Μαν. Παπαδάκης, Ιωάννης Ροβιθάκης, Ν.Τσιλτζάκης, Μαν. Ζολίδης,
Γεώργιος Στυλιανουδάκης, Ν. Παπαδάκης, Ιωάννης Πρωτής, Μ.Μαδέρης, Ν.Μαρουλάκης, Π. Αρχοντάκης,
Π. Κουμάνης, Κωνσταντινος Σολάνος, Ιωάννης Κασέλος, Μ.Μαρκουλάκης, Ι.Μαρκαντωνάκης, Ι.Μαρκετάκης,
Μ. Σκαλιδάκης, Γ. Δεικτάκης, Ιωάννης Παπουτσής, Ιωάννης Κουτσουρέλης, Ελ. Λουκάκης, Μ. Τσουρσινάκης,
Μ. Σταματούλης, Κωνστ. Πρεκατσάκης, Μ.Ρασουλάκης, Κ. Ρασουλάκης, Ιωάννης Πατάκης, Αρτ.Περάκης,
Μ.Πωλάκης, Π. Δασκαλάκης, Γ. Παπαδάκης, Κ. Καρδαμάκης, Γ. Πουμπουράκης, Κ. Γεωργιλάς,
Μ. Γεωργουδούνης, Αντ. Κανιτσάκης, Γ. Λυμπινός, Μ. Κεφαλιανός, Δ. Βλαχάκης, Ι. Βλαχάκης, Αντ. Πενέσης,
Ι. Γιανναράκης, Αντ. Κωνσταντουδάκης, Ιωάννης Μιχελάκης, Στ. Κουμουντράκης, Γ. Κοτσαμπάσης,
Μ. Φρονιμάκης, Π. Μελισάκης, Γ. Λινάρης, Στ. Ντουνάκης, Γ. Μακελής, Γ. Πικάκης, Χ. Χατζιδάκης,
Γ. Παπαδογιαννάκης, Γ. Βελετζίνης, Κ. Αντωνάκης, Ι.Παπαδάκης, Γ. Κακουράκης, Κ. Σαρδινάς,
Αντ. Παπαδάκης, Στ. Κουργιαμπές.
Εκτελεστική Αρχή του αγώνα.
Αριστείδης Χαιρέτης ως πρόεδρος.
Ρούσσος Βουρδουμπάς ως αντιπρόεδρος.
Α. Κονταξάκης αντιπρόσωπος από τις 4 επαρχίες των Χανίων.
Ν. Μπιστάκης αντιπρόσωπος από τις 4 επαρχίες της Ρεθύμνης
Επιθεωρητής όλων των στρατιωτικών ο Πωλογεωργάκης.
Γραμματέας ο Θεόφραστος Χαιρέτης(αδελφός του αρχηγού).
Αντιπροσωπεία του λαού
Δύο μέλη από κάθε επαρχία και επτά από τα Σφακιά τιμής ένεκεν.
Καπεταναίοι Σφακίων 1841
Οι πεντακοσίαρχοι:
Ανδρέας Μανουσέλης για το Καλλικράτη
Σηφοδασκαλάκης για το Ασφένδου.
Αναγνώστης Μανουσογιαννάκης για την Ίμπρο(Στρατάρχης).
Χριστόδουλος Μοράκης για το Ασκύφου.
Γεώργιος Ανδρουλακάκης για την Ανώπολη.
Σπύρος Παπαδάκης ή Βαρδινάκης για τον Άγιο Ιωάννη.
Πωλιός Τσιριντάνης για τον Εμπρόσγιαλο.
Οι Στρατής Δεληγιαννάκης και Πάτερος Παύλος (Πατερόπωλος) χωρίς ορισμένη περιοχή.
Οι οπλαρχηγοί:
Κ. Καβρός για το Μουρί.
Ν. Τσόντος για την Αράδενα.
Βαρδουλονικολής για τα Λιβανιανά.
Μπουνάτος για την Αγιά Ρουμέλη και Σαμαριά.
Α. Μποράκης για τους Κομητάδες.
Με τους επαναστάτες ενωμένους Σφακιανούς και λοιπούς άρχισαν οι μάχες στο Πρόβαλμα,
στο Βαφέ, στις Βρύσες και στο Ρέθυμνο. Με τη ζωή τους θα πληρώσουν την φιλοπατρία τους
ο Σφακιανός πεντακοσίαρχος Πατεράκης Παύλος και από τους κατωμερίτες ο γενναίος Γ. Δεικτάκης.
Στις ανατολικές επαρχίες ο Βασιλογιώργης στην περιοχή του Ξυδά αντιμετώπισε υπέρτερους κατακτητές,
ώσπου αναγκάσθηκε να υποχωρήσει στα Λασηθιώτικα βουνά.
Ο οπλαρχηγός της Μεσσαράς Μανόλης Παπαδάκης θα πέσει για την πατρίδα κοντά του και αρκετά παλικάρια.
Όμως παρά τις φιλότιμες προσπάθειες λίγων αγωνιστών και χωρίς την στήριξη της μητέρας πατρίδας
η επανάσταση εξασθένησε και οι αγωνιστές πήραν πάλι το δρόμο της προσφυγιάς.
Έτσι έληξε ένα ακόμα σκίρτημα λευτεριάς της Κρήτης